Antropozofia w Polsce i Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
źródło: Kultura polska wobec zachodniej tradycji ezoterycznej w latach 1890-1939, zdjęcie: Pałac w Ciążeniu, gdzie odbywały się obrady Zespołu opracowującego Projekt – Robert Jacek Tomczak
Badania nad powstaniem i rozwojem polskiego ruchu antropozoficznego prowadzone przez grupę badaczek pod kierunkiem profesor Diany Oboleńskiej z Uniwersytetu Gdańskiego ujawniły wpływ antropozofii na różne sfery kultury przed odzyskaniem niepodległości w 1918 oraz w II RP. W okresie od 1913 roku do wybuchu II wojny światowej, kiedy na ziemiach polskich powstał system kół antropozoficznych zrzeszonych od 1924 r. w Polskim Towarzystwie Antropozoficznym, ezoteryczna myśl Rudolfa Steinera stała się inspiracją dla wielu twórców i działaczy społecznych. Antropozofia jako wcielenie idei cywilizacji Ducha przybrała w Polsce postać odmienną niż w pozostałych krajach Zachodu, gdyż jej promieniowanie na rzeczywistość zbiegło się z budowaniem podstaw odradzającego się narodu i państwa. Antropozoficzna historiozofia nazwana przez jej twórcę symptomatologią historii splotła się wówczas z polskim mesjanizmem, przyjmując formę ezoterycznej reinterpretacji idei Wieszczów. Dzięki drobiazgowym badaniom i kwerendom oraz pozyskanym w ich trakcie przeanalizowanym setkom dokumentów, udało się zrekonstruować przebieg tego procesu, a także cyrkulację tych idei w międzynarodowym środowisku uczniów Steinera, przede wszystkim w Niemczech (Monachium) i Szwajcarii (Dornach), w tym także wśród rosyjskich antropozofów.
Warto podkreślić, że polska antropozofia odcisnęła swoje wyraźne piętno na kulturze polskiej także po 1945 roku, przede wszystkim w działaniach alternatywnych (np. teatru Jerzego Grotowskiego czy „Teatru Stu”), co nie zdarzyłoby się bez przedwojennej historii tego ruchu. Najważniejszym dokonaniem badaczy pracujących w sekcji antropozoficznej było nie tylko odnalezienie i zbadanie bardzo bogatej i różnorodnej dokumentacji potwierdzającej rozwój antropozofii w okresie międzywojnia, a następnie szczegółowe zrekonstruowanie tego procesu, ale również, a może przede wszystkim, podjęcie pionierskich prac zmierzających do przedstawienia w usystematyzowanej formie panoramy wpływów polskiej myśli antropozoficznej zarówno na kulturę rodzimą, jak i obcą. To mocny fundament, który pozwoli na dalsze poszukiwania i uzupełnienia.
Przeczytaj więcej na stronach projektu Kultura polska wobec zachodniej tradycji ezoterycznej w latach 1890-1939
