Duchowa historiozofia

Jakie siły kierują historią ludzkości? Czy są to siły przypadku? Czy dzieje mają wewnętrzny sens i kierunek rozwoju, czy też jest to tylko chaos niepowiązanych ze sobą przypadkowych wydarzeń i zbiegów okoliczności, które kierują losami jednostek i narodów?

        Według Steinera, za pozornym chaosem dziejowym kryje się wyższy, duchowy porządek. U podstawy każdego ważnego wydarzenia historycznego leży inspiracja boskich przewodników ludzkości, a także wielkich wtajemniczonych, którzy działają z duchowych światów. Każda postać historyczna, która ma do odegrania znaczącą rolę w dziejach, jest wysłannikiem tych duchowych przewodników. To nie przypadkiem Karol Wielki, Luter czy Napoleon pojawili się w określonym momencie dziejowym. Mieli oni do wypełnienia duchową misję historyczną.

        Spoglądając jasnowidzącym wzrokiem w odległe tysiąclecia, badacz duchowy dostrzega współdziałanie duchowych sił kosmicznych w kształtowaniu wielkich epok dziejowych i inspirowaniu następujących po sobie kultur. Na tzw. Tablicy Szmaragdowej („Tabula Smaragdina”) została zapisana pradawna i odwieczna zasada odpowiedniości:

To, co na górze

Jest jak to, co na dole,

A to, co na dole

Jest jak to, co na górze,

Aby wypełnił się

Cud Jedności.

        Zgodnie z tą zasadą historia ziemska jest odbiciem historii kosmicznej, a gwiazdy inspirują ludzkie dzieje. Steiner wskazuje przede wszystkim na duchową inspirację zodiakalną, związaną ze zjawiskiem tzw. precesji. Każdego roku, w czasie wiosennego zrównania dnia z nocą, Słońce wschodząc przechodzi przez określony punkt zodiaku. Na skutek zjawiska precesji co roku punkt ten cofa się w kole zodiakalnym. Okres takiego cofania się (precesji) punktu równonocy wiosennej przez odcinek jednego znaku Zodiaku trwa ok. 2160 lat, przejście przez cały krąg zodiakalny trwa ok. 25.920 lat; jest to tzw. Rok Platoński.

        Okres 2160 lat, czyli miesiąc platoński, rozpoczynający się, kiedy zgodnie z ruchem precesyjnym punkt równonocy wiosennej wkracza w nowy znak Zwierzyńca, to czas trwania tzw. epoki zodiakalnej. Po upływie kilkunastu wieków od tego wydarzenia rozpoczyna się epoka kulturowa, która również trwa 2160 lat. Steiner opisuje pięć wielkich epok kulturowych, które nastąpiły od czasu Wielkiego Potopu, czyli zagłady Atlantydy:

1) Epoka Staroindyjska — po upadku Atlantydy, który nastąpił ok. 8500 r. p. n. e., boski przewodnik duchowy, zwany w kulturze hinduskiej Manu, a w tradycji biblijnej Noe, poprowadził ocalałą grupę ludności atlantyckiej w głąb Azji, gdzie została założona kolonia, przygotowująca odtąd przez szereg tysiącleci inspiracje dla kolejnych kultur poatlantyckich. Po upływie kilkunastu wieków, ok. 7200 r. p. n. e., grupa najbardziej rozwiniętej ludności została wysłana w dorzecze Indusu i Gangesu w celu założenia podwalin dla pierwszej kultury poatlantyckiej. Dzisiejsza kultura hinduska jest pozostałością po tamtej dawnej, dlatego Steiner nazwał tamtą ginącą w mrokach przeszłości kulturę — Staroindyjską.

        Dawni Hindusi żyli jeszcze wspomnieniami Atlantydy. Utracili już łączność z bosko-duchowymi jestestwami, z którymi obcowali Atlanci. Mimo to postrzegali otaczający ich świat materialny jako obcy. Był on dla nich „mają”, iluzją, odwracali się od niego i starali się wrócić do świata bogów. Epoka ta była inspirowana przez zodiakalny znak Raka.

2) Epoka Staroperska — około 6000 r. p. n. e. Na terenie dzisiejszej Persji (Iranu) żył i działał wielki mag, który był inspiratorem kolejnej kultury poatlantyckiej. Był to Zoroaster (Zaratustra). Według steinera Zoroaster żyjący ok. 600 r. p. n. e., założyciel religii irańskiej, przyjął to imię na cześć swojego wielkiego poprzednika, żyjącego w czasach zamierzchłej prehistorii.

        Ok. 5000 r. p. n. e. została założona na terenie dzisiejszego Iranu nowa kultura. Dawni Persowie nie odwracali się już od świata zewnętrznego. Starali się go opanować i przez pracę przezwyciężyć opór, jaki stawiał. Zapoczątkowali systematyczną uprawę roli, a także oswajanie i hodowlę zwierząt. Toczyli długowiekowe wojny z dzikimi, mongolskimi koczownikami (Turan). Cały świat postrzegali jako dwoisty, jako teren walki dwóch sił:

1.    Angra Mainu (Arymana) — siłę zła, ciemności, rządzącej w świecie dzikich koczowników, dzikich zwierząt i nieuprawnych ugorów;

2.    Ahura Mazdao (Ormuzda) — siłę dobra i światła, przejawiającą się w cywilizacji osiadłych rolników i hodowców.

Symbolem tej cywilizacji stały się zodiakalne Bliźnięta.

3) Kultura egipsko-chaldejsko-babilońska

        Około początku czwartego tysiąclecia p. n. e. w dorzeczu Eufratu i Tygrysu pojawił się lud Sumerów. Byli oni grupą ludności, która przywędrowała z tajemnej kolonii w głębi Azji, jako inspiratorzy kolejnej kultury poatlantyckiej. Zaczęli budować pierwsze miasta: Ur, Uruk, Kisz, Lagasz itd., które stały się wzorem dla późniejszych cywilizacji: Babilończyków i Egipcjan. Cywilizacje te rozkwitły u początku trzeciego tysiąclecia p. n. e. Około 2900 r. p. n. e. zostały zbudowane Wielkie Piramidy. Był to symboliczny początek kulturowej epoki Byka. Byk był zwierzęciem, któremu oddawały cześć wszystkie wielkie kultury tego okresu. Kultury te uczyniły kolejny krok na drodze poznania i podboju zewnętrznej rzeczywistości. Egipcjanie stworzyli matematykę, poznawali prawa i rytmy przyrody, np. kierujące wylewami Nilu. Babilończycy i Chaldejczycy stworzyli astrologię, naukę o duchowej naturze gwiazd, były one dla nich przejawem bosko-duchowych sił panujących w kosmosie, były pismem bogów.

4) Kultura grecko-rzymska

        około 2046 r. p. n. e. żył Abram, legendarny patriarcha narodu Hebrajczyków. Słowo Ab-ram w języku starohebrajskim można przetłumaczyć jako: Ojciec Baranka. Według przekazu biblijnego Bóg zmienił imię Abrama, który zaczął się nazywać Abrahamem — Ojcem Wielości (Mnogości).

        Wydarzenia opisane przez Biblię rozegrały się u początku astrologicznej epoki Barana. Abram, Ojciec Baranka, stał się Abrahamem, Ojcem Mnogości po tym, jak Bóg zadał mu pytanie — Czy potrafisz policzyć gwiazdy, ziarna piasku na pustyni, czy potrafisz policzyć mnogość? W ten sposób ze sfery gwiezdnej, z zodiakalnego znaku Baran spłynął na Ziemię impuls, które pobudził siły ludzkiego rozum i samodzielnego myślenia.

        Siły te stały się dominujące w rozwoju duszy w kolejnej, czwartej epoce kulturowej: grecko-rzymskiej. Symbolicznym początkiem tej epoki był rok 747 p. n. e. — rok założenia Rzymu.

        Posługując się siłą samodzielnego myślenia Grecy stworzyli filozofię. Rozwijali również sztukę i architekturę — jako odbicie sił ludzkiego ducha w materii.

        Grecy stworzyli politykę i demokrację jako formy organizacji życia zbiorowego, społecznego, natomiast Rzymianie stworzyli prawo jako przejaw ducha jednostki. Testament stał się wyrazem siły tego indywidualnego ducha, rozciągającej swoje działanie poza śmierć.

        Po upływie ok. jednej trzeciej grecko-rzymskiej epoki kulturowej, na przełomie czasó, dokonało się Misterium Golgoty. Był to punkt zwrotny w historii i ewolucji ludzkości. Dzięki ofiarowaniu Chrystusa na krzyżu człowiek mógł zostać przeniknięty siłą jaxni. Kiedy krew Chrystusa spływała z krzyża na ziemię, zmieniła się duchowa aura planety, a cała przyroda otrzymała zalążek swego przyszłego przeduchowienia. Chrystus stał się duchem Ziemi i duchem ludzkości.

5) Kultura germańsko-anglosaska

        Od czasów, kiedy żył Manes (III w. n. e.), perski prorok i przywódca duchowy, nowe impulsy zaczęły wpływać do historycznego rozwoju ludzkości. Rok 214 n. e. to czas wejścia punktu wiosennego w nowy znak Zwierzyńca — Ryby.

        Dwie Ryby, zwrócone w dwóch przeciwstawnych kierunkach, to symbol dwóch różnych prądów rozwojowych. Taki właśnie jest wyznacznik nowej epoki kulturowej, która rozpoczęła się ok. 1413 r. i która trwa do dzisiaj. Z jednej strony ludzkość coraz głębiej zanurza się w świat materii — rozwija się nauka oparta na badaniu materialnej rzeczywistości, dzięki osiągnięciom techniki powstają coraz bardziej skomplikowane maszyny i urządzenia. Z drugiej strony jednak, od czasów Misterium Golgoty w życie duchowe ludzkości wpłynął impuls, który będzie prowadził ludzkość do stopniowego wznoszenia się i powrotu do duchowości. Nauka duchowa będzie się rozpowszechniać i będzie prowadzić do przezwyciężenia materializmu, który Steiner nazwał „skutkiem ubocznym wielkiego postępu przyrodoznawstwa i techniki w naszej epoce”.

T.K.

Ilustracja: fragment szkicu witrażu w Goetheanum