Albert Steffen

źródło: Wikipedia

Albert Steffen urodził się jako trzecie z sześciorga dzieci wiejskiego lekarza. W wieku pięciu lat stracił brata, który był o dwa lata starszy. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Wynau, a do szkoły średniej w Langenthal. W wieku czternastu lat przyjechał do Berna, aby zdać egzamin wstępny do gimnazjum; początkowo nie zdał i dostał się tylko do Quarty zamiast do Tertii. Poczuł się skrępowany, zawstydzony i wycofał się w samotność. W dzienniku, który prowadził aż do śmierci, zawarł swoje myśli i uczucia i tak rozpoczęła się jego działalność pisarska. W 1904 r. zdał maturę. W Lozannie studiował medycynę od 1904 r. na życzenie ojca, który chciał mu przekazać swoją praktykę lekarską. W trakcie studiów medycznych Steffen przeżył kryzys egzystencjalny, podczas którego postanowił zostać poetą i poprzez swoje słowa oddziaływać terapeutycznie. Intensywnie studiował Nietzschego i Dostojewskiego. Z drugiej strony, badania naukowe nie zadowalały go: „(…) natura mnie nie odkupiła”. W kwietniu 1905 r. rozpoczął studia humanistyczne w Zurychu, które od jesieni 1906 r. kontynuował w Berlinie.

„Stało się dla mnie jasne, że jeśli nie mam się zmarnować, muszę zostać poetą, przez co jednak rozumiałem coś, co dziś prawie nie istnieje, a mianowicie syntezę nauki, sztuki i religii na bazie wielkich idei ludzkości.” (z: Moje postanowienia życiowe)
W Berlinie wysłał swoją pierwszą powieść Ott, Alois und Werelsche do berlińskiego wydawcy Samuela Fischera, który ją opublikował, dzięki czemu Steffen stał się znany jako nowy szwajcarski poeta. W 1907 r. wysłuchał pierwszego wykładu Rudolfa Steinera w Berlinie, ale osobiście spotkał go dopiero prawie cztery lata później w Monachium, gdzie mieszkał w latach 1908-1920. Tutaj napisał jeszcze cztery powieści, które ukazały się w wydawnictwie S. Fischer Verlag.

W czasie pobytu w Monachium wstąpił do Niemieckiej Sekcji Towarzystwa Teozoficznego (DSdTG), odłamu Towarzystwa Teozoficznego Adyar (Adyar-TG), któremu w tym czasie przewodził Steiner. Przełom roku 1912/13 przyniósł odłączenie się DSdTG od Adyar-TG i założenie Towarzystwa Antropozoficznego. Steffen podążył za wskazówkami Steinera i został antropozofem. W lecie 1914 r. pracował przy budowie pierwszego Goetheanum.

W Monachium Albert Steffen poznał polskiego malarza Stanisława Stückgolda wraz z jego żoną Elżbietą i ich ciężko upośledzoną córką Felicitas. W 1920 roku Elisabeth Stückgold udała się do Dornach w towarzystwie Alberta Steffena, aby prosić Steinera o radę dla ich córki. Tam, na prośbę Steinera, Steffen objął redakcję nowo założonego tygodnika Das Goetheanum, którą zachował aż do śmierci.

Na przełomie roku 1923/24 Steiner mianował Alberta Steffena wiceprzewodniczącym Generalnego Towarzystwa Antropozoficznego. Z powodu coraz ściślejszego związku Steffena z antropozofią, od 1919 r. prace Steffena nie były już wydawane przez S. Fischer Verlag, w związku z czym Steffen założył w 1928 r. własne wydawnictwo Verlag für schöne Wissenschaften.

W 1925 roku, po śmierci Rudolfa Steinera, został prezesem Generalnego Towarzystwa Antropozoficznego. W 1935 r. ożenił się z Elisabeth Stückgold (1889-1961), która w międzyczasie owdowiała.

W czerwcu 1946 r. wraz z radcą narodowym Emilem Andereggiem opublikował apel do narodu szwajcarskiego, w którym w duchu Henri Dunanta wzywał, by Szwajcaria stała się neutralną politycznie „oazą człowieczeństwa”.

W 1951 r. otrzymał nagrodę Szwajcarskiej Fundacji Schillera za powieść Aus Georg Archibalds Lebenslauf und nachgelassenen Schriften.

Albert Steffen zmarł 13 lipca 1963, w wieku 79 lat. Jego majątkiem zarządza Fundacja Alberta Steffena w Dornach.

Ocena twórczości literackiej Steffena
W przeciwieństwie do twórczości lirycznej Christiana Morgensterna, najbardziej znanego poety we wczesnej historii ruchu antropozoficznego, twórczość literacka Alberta Steffena, nawet w jego głównych dziełach, jest mało (lub wcale) znana poza antropozofią. Mimo bogatego dorobku jest jednym z zapomnianych poetów szwajcarskich XX wieku, obok Alfreda Fankhausera, Siegfrieda Langa czy Otto Wirza.

Jego jakość literacka jest przedmiotem sporów wśród znawców. Z kolei germaniści, jak Walter Muschg czy Fritz Strich oraz austriacki filolog Friedrich Hiebel – antropozof i przyjaciel Steffena – uważali jego twórczość za istotny element innowacji literackich w XX wieku. O ile wczesne wiersze Steffena były przez Emila Ermatingera postrzegane jako „delikatne kwiaty czystej duszy”, o tyle późniejsze jako „sztuczne szklane kwiaty, których jasna przejrzystość ujawnia nie zagadki życia, lecz powszechne nauki sekty religijnej”. Inni dopatrywali się w jego utworach „dość często (…) postaci pozbawionych indywidualnego życia, czyli zwykłych alegorii”. Sztuka sceniczna Steffena jest jednym z jego najważniejszych dzieł.

Poza tym sztuka sceniczna Steffena Der Sturz des Antichrist (Upadek Antychrysta) – wraz z poszczególnymi wierszami – zyskała pewną popularność dzięki oprawie kompozytora Viktora Ullmanna. Po wznowieniu tej tajemniczej sztuki w 1995 roku w Bielefeld, została ona ponownie wystawiona w 2008 roku przez Teatr w Greifswaldzie.